British Shorthair, başka ülkelerde olduğu gibi Türkiye’de de oldukça popüler bir kedi ırkıdır. Pek çok web sitesi, dergiler ve TV programları bu kedinin çekici unsurlarını öne çıkarır: yuvarlak bir vücut şekli, tombul bir surat ve kocaman gözler gibi. Bu ırk kedilerde en sık görülen kürk rengi gridir, fakat bilinmeyen bir sebepten dolayı üreticiler “gri” ismini sevmezler ve British Shorthair kedisinin “mavi” bir kedi olduğunda ısrar ederler (1).
British Shorthair kedisinin sözde şefkatli ve sakin yapıya sahip bir hayvan olduğu söylenir. Dahası British Shorthair son derece sağlıklı bir kedi olarak lanse edilir. Scottish Fold’un acı dolu ve sakatlığa yol açan durumunu bilenler, belki de onun yerine British Shorthair tercih ederler.
British Shorthair’in “en eski İngiliz kedi ırkı” olduğu iddialarını duymuşsunuzdur (2). Bu ırkın hikayesi şöyledir: Romalılar 2.000 yıl önce Britanya topraklarını işgal ettiklerinde yanlarında birtakım kediler getirmişlerdir (2,3,4) Ve tabii ki bu Romalı kediler Eski Mısır orijinlidir (bu tüm kediler için söylenmektedir, değil mi?). Romalı kediler İngiliz vahşi kedileriyle (ki aslında onlar Avrupa vahşi kedileri değil midir?) çiftleşmişler ve British Shorthair kedisi ortaya çıkmıştır (1). Daha sonra üreticiler bu özel Romalı kedileri keşfetmiş ve onlara “British Shorthair” adını vermişlerdir. II. Dünya savaşı sırasında neredeyse yok olan bu ırkı üreticiler bir şekilde korumayı başarmışlardır (1,2). Ve bu oldukça “inandırıcı” hikaye böyle biter.
Eğer bu makalenin başlığını okuyarak bu yazının da British Shorthair ırkına destek için yazılmış olduğunu düşündüyseniz çok yanıldınız!
Kedi ırklarıyla ilgili yazılıp çizilen her şeyin üreticinin bakış açısıyla verildiğini biliyor musunuz? Tahmin edeceğiniz üzere üreticiler kedilerini hiçbir zaman kötü ışıkta göstermezler. Dolayısıyla British Shorthair dahil tüm kedi ırkları hakkındaki bilgiler tek taraflı, yanlı ve aldatıcıdır. İşte bu yüzden bizler üreticilerin iddialarına itibar etmiyoruz, sizler de etmeyiniz.
British Shorthair bir İran kedisidir!
Darƒa Nico
British Shorthair’in kökeni konusundaki hikayeyi hatırlıyor musunuz? Hani Romalı kediler ve İngiliz vahşi kedilerinin çiftleşmesi ile ilgili olanı? Sizleri hayal kırıklığına uğratacağız ama bu hikâyede doğruluk payı yoktur. British Shorthair söylendiği gibi “eski” bir ırk değildir. İran kedisinden üretilen ırklardan bir tanesidir (5,6,7,8). Daha net ifade etmek gerekirse British Shorthair bir İran kedisidir.
Şimdi şöyle düşündüğünüzü duyar gibiyiz: “Ama bu çok anlamsız! British Shorthair’in yüzü İran kedisi gibi basık değil ve kısa kılları var.”
Bunun açıklaması şöyledir: İran kedisi tek bir görünüşe sahip değildir. Aşağıdaki tabloda İran kedisi ve ondan türetilmiş kedi ırkları yer almaktadır. “İran kedisi ailesi” İran, British Shorthair, Scottish Fold, Exotic Shorthair, Selkirk Rex ve Chartreux ırkı kedileri içerir. Ve tabii ki gümüş renkli İran kedileri yani “Chinchilla kedisi“ ve point color İran kedileri yani “Himalayan kedisi” de bu ailedendir (9).
İran kedisi ırkları birbirinden farklı görünüşlere sahiptir ancak genetik bakımdan birbirinin aynısıdır (5,6,7,8) Bu da atalarının bir olduğunun göstergesidir.
İran Kedisi Ailesinin Üyeleri: British Shorthair’in yumuşak hatlara sahip bir yüzü ve kısa kılları vardır. Scottish Fold’un British Shorthair’den tek farkı ona kıvrık kulaklarını veren “Fold” genidir. İran ve Exotic Shorthair kedilerinin aşırı basık suratları vardır; İran kedisi uzun kıllıdır. Selkirk Rex de kıvırcık kıllı olması dışında İranla aynıdır. Chartreux kedisini British Shorthair ile kolayca karıştırmak mümkündür.
Kürkün uzun, kısa ya da kıvırcık olması ve brakisefalinin (basık surat sendromu) dereceleri (orta dereceden aşırı kısaya kadar ağız yapısı) görüntüdeki farklılıkları belirleyen genlerin sonucudur. Ayrıca Scottish Fold ırkı kedilerin, kulakları kıvrık yapan fazladan bir geni vardır: aynı gen osteokondrodisplazi hastalığına da yol açmaktadır (10).
Bu arada İran kedilerinin diğer ırkları da etkilediği bir gerçektir: İran kedilerini çaprazlamak suretiyle daha yuvarlak vücut şekli ve daha basık surat elde edilmektedir (11).
Peki, eğer British Shorthair bir İran kedisiyse, İran kedilerinin kökeni nedir?
Araştırmalar, İran ve diğer İran kedisi ırklarının, üreticiler tarafından doğal Batı Avrupa kedilerinden üretildiğini göstermektedir (5,6,7). Bu kedilerin, üreticilerin ekstrem görünüşler elde etmesine imkan tanıyan bir genetik bozukluğu vardır: bu konuya daha sonra döneceğiz. Şöyle düşündüğünüzü biliyoruz: “İran kedilerinin kökeni İran değil midir?”. Bunun cevabı kocaman bir hayırdır. İran kedisinin ortaya çıkmasını sağlayan kediler Avrupa kökenlidir. Kedinin ismi ve kurgulanmış hikâyesi İran kedisinin gerçek kökeniyle uyuşmaz.
Sonuç olarak British Shorthair kısa kıllı ve daha normal suratlı bir İran kedisidir.
Remco Ophof
British Shorthair zihinsel engelli bir kedi midir?
British Shorthair kedileri sakin, uysal ve fazla talepkar olmayan ev arkadaşları olarak bilinirler (2,4). Genel olarak daha pasif, daha az oyuncudurlar ve fazla aktif değillerdir (12). Bu davranış özellikleri, British Shorthair kedilerini, “vahşi” davranış sergileyen yani aktif, kolay strese giren, bağımsız ve avcı içgüdülerine sahip kedilerden rahatsız olan insanlar için “ideal” ev hayvanı yapar.
British Shorthair de bir İran kedisi olduğu için davranış özellikleri İran (Persian), Exotic Shorthair, Scottish Fold ve diğerlerine benzer. Bu kedi ırklarından herhangi biriyle karşılaştıysanız, normal kedilere göre ne kadar farklı davrandıklarını hemen gözlemlemişsinizdir: bu ırklar dışarıda yaşayan kedilere göre çok daha “evcil”, sessiz ve bazen de çevrelerinde olup bitene son derece kayıtsız davranırlar (12).
Üreticiler ise İran kedisinin bu ayırt edici özelliğinin onların seçimleri sonucu ortaya çıktığını savunarak bununla övünürler. Ancak İran kedisi ırklarıyla ilgili yapılan genetik bir araştırma bu özelliğe bir açıklama getirmiştir ve araştırmanın sonuçları son derece şaşırtıcıdır (8).
Araştırmacılar, İran kedilerinin ırklarına özel CHL1 ve CNTN6 gen mutasyonlarına sahip olduklarını bulmuşlardır. Bu genlerdeki mutasyonlar yüz ve kafatası yapılarında değişikliklere sebep olur ki bu da İran kedilerindeki brakisefali “basık surat” ve yuvarlak vücut şeklini açıklar. British Shorthair’in suratı pek basık görünmemekle birlikte hafif derecede brakisefal olmasıdır.
British Shorthair ırkı kedilerde hafif derecede brakisefali görülür.
CHL1 ve CNTN6 gen mutasyonları diğer nöral genlerle bir araya geldiğinde, İran kedisi ırklarındaki bu ayırt edici davranış özelliğine yol açabilir. İnsanlarda CHL1 ve CNTN6 mutasyonları davranış değişiklikleri, gelişim bozuklukları ve zekâ geriliğiyle ilişkilidir (8). Bu analojik mutasyonların kedilerde de insanlardakine benzer etkiler yapması çok muhtemeldir. Buradan İran kedisi ırklarının büyük ihtimalle zihinsel engelli olduğu ve “İran kedisi sendromu”na sahip oldukları sonucuna varabiliriz. Bu genetik sendrom hafiften ileri dereceye kadar brakisefaliye yol açarak kedinin morfolojisini belirler, vücudu yuvarlak yapar ve kedinin davranışını değiştirir (8).
Mark Andrews
Üreticiler, kedinin genetik bozukluk kaynaklı ve arzu edilen bu özelliğini “İran kedisi sendromu” adı altında kendi avantajları doğrultusunda kullanmışlardır. Bu durum üreticilerin zararlı mutasyonlara ve sakatlıklara sahip kedileri nasıl kullandıklarının ne ilk ne de son örneğidir.
British Shorthair’in Sağlık Sorunları
British Shorthair de bir çeşit İran kedisi olduğu için, İran kedisiyle benzer sağlık problemleri yaşar.
Aşağıda British Shorthair kedilerinde görülen rahatsızlıklar listelenmiştir:
♦ Hipertrofik kardiyomiyopat (HCM): British Shorthair ırkında görülen önemli bir rahatsızlıktır (13). HCM’li bazı kediler sağlıklı gözükebilir ancak diğerleri konjestif kalp yetmezliği (KKY) semptomları gösterirler. HCM’li kedilerde kalbin pompalama gücü normale göre daha zayıftır. Kalp kası duvarları zamanla zayıflar ve yeterli miktarda kan pompalayamaz. Bunun sonucu olarak böbrekler vücutta tuz ve su tutulumu yaparak tepki verir. HCM rahatsızlığı tromboembolizm yapabilen kan pıhtıları oluşumuna yol açabilir. Tedavisi yoktur!
♦ Polikistik böbrek hastalığı: Önceleri sadece İran kedilerini etkilediği düşünülen bu hastalığın, British Shorthair dahil tüm İran kedisi ırklarını etkilediği kanıtlanmıştır (14).
♦ Üriner sistem hastalığı: Pek çok British Shorthair kedisinin ölüm sebebidir (15).
♦ Metafizal osteopati: Normal yürüyememeye ve acıya sebep olan ender bir kemik hastalığıdır; genellikle uzuvları etkiler (16).
♦ Retinal atrofi ve dejeneratif retina hastalığı: Görme kaybına ve sonuç olarak körlüğe sebep olur (17,18).
♦ Katarakt: Katarakt kedinin göz merceğinin bulutlanması ya da tamamen opak olmasıdır. Katarakt görüş kalitesini olumsuz etkiler ve tedavi edilmezse körlüğe yol açar (19).
♦ Eritrosit Pirüvat Kinaz eksikliği: Bir çeşit anemidir (20). Semptomları arasında ileri derece letarji, zayıflık, kilo kaybı, sarılık (deri ve göz aklarında sararma), abdominal bölgede şişkinlik ve ishal yer alır. İleri derecedeki anemi ölümcül olabilir.
Son Söz
Ne yazık ki, kedi ırkları hakkında idealize edilmiş ve tek taraflı bilgilere inanmaya zorlanmış bulunuyoruz. Ancak bilim penceresinden bakmaya başladığımız zaman, bu kedileri biricik yapan özellikleri ve üstün nitelikleri kaybolmaya başlar. British Shorthair’de de durum farklı değildir.
Her gün daha fazla sayıda veteriner hekim ve bilim insanı, Scottish Fold kedilerinin acı ve sakatlığa sebep olan bir hastalıktan muzdarip olmaları yüzünden üretimine karşı çıkmaktadır. O zaman British Shorthair üretimini haklı çıkaran nedir? Çizgi nerede çekilmelidir?
Kaynaklar
1. The Governing Council of the Cat Fancy (2015). British Shorthair
2. Helgren, J. A. (2013). Encyclopedia of Cat Breeds. In A Complete Guide to the Domestic Cats of North America. Barron’s Educational series, Hauppauge.
3. The International Cat Association (2014). British Shorthair
4. Cat Fanciers’ Association (2013). Breed Profile: British Shorthair
5. Kurushima, J. D., Lipinski, M. J., Gandolfi, B., Froenicke, L., Grahn, J. C., Grahn, R. A., & Lyons, L. A. (2013). Variation of cats under domestication: genetic assignment of domestic cats to breeds and worldwide random‐bred populations. Animal genetics, 44(3), 311-324.
6. Lipinski, M. J., Froenicke, L., Baysac, K. C., Billings, N. C., Leutenegger, C. M., Levy, A. M., … & Pedersen, N. C. (2008). The ascent of cat breeds: genetic evaluations of breeds and worldwide random-bred populations. Genomics, 91(1), 12-21.
7. Filler, S., Alhaddad, H., Gandolfi, B., Kurushima, J. D., Cortes, A., Veit, C., …& Brem, G. (2012). Selkirk Rex: morphological and genetic characterization of a new cat breed. Journal of Heredity, 103(5), 727-733.
8. Bertolini, F., Gandolfi, B., Kim, E. S., Haase, B., Lyons, L. A., & Rothschild, M. F. (2016). Evidence of selection signatures that shape the Persian cat breed. Mammalian genome, 27(3-4), 144-155.
9. Menotti-Raymond, M., David, V. A., Pflueger, S. M., Lindblad-Toh, K., Wade, C. M., O’Brien, S. J., & Johnson, W. E. (2008). Patterns of molecular genetic variation among cat breeds. Genomics, 91(1), 1-11.
10. Gandolfi, B., Alamri, S., Darby, W. G., Adhikari, B., Lattimer, J. C., Malik, R., …& McIntyre, P. (2016). A dominant TRPV4 variant underlies osteochondrodysplasia in Scottish fold cats. Osteoarthritis and Cartilage, 24(8), 1441-1450.
11. Lyons, L. A., & Kurushima, J. D. (2012). A Short Natural History of the Cat and its Relationship with Humans. St. Louis, MO: Elsevier Saunders.
12. Vapalahti, K., Virtala, A. M., Joensuu, T. A., Tiira, K., Tähtinen, J., &Lohi, H. (2016). Health and Behavioral survey of over 8000 Finnish cats. Frontiers in veterinary science, 3.
13. Granström, S., Nyberg Godiksen, M. T., Christiansen, M., Pipper, C. B., Willesen, J. T., & Koch, J. (2011). Prevalence of hypertrophic cardiomyopathy in a cohort of British Shorthair cats in Denmark. Journal of Veterinary Internal Medicine, 25(4), 866-871.
14. Eaton, K. A., Biller, D. S., DiBartola, S. P., Radin, M. J., & Wellman, M. L. (1997). Autosomal dominant polycystic kidney disease in Persian and Persian-cross cats. Veterinary Pathology, 34(2), 117-126.
15. Egenvall, A., Nødtvedt, A., Häggström, J., Ström Holst, B., Möller, L., &Bonnett, B. N. (2009). Mortality of life‐insured Swedish cats during 1999–2006: Age, breed, sex, and diagnosis. Journal of veterinary internal medicine, 23(6), 1175-1183.
16. Adagra, C., Spielman, D., Adagra, A., & Foster, D. J. (2015). Metaphyseal osteopathy in a British Shorthair cat. Journal of feline medicine and surgery, 17(4), 367-370.
17. Lyons, L. A., Creighton, E. K., Alhaddad, H., Beale, H. C., Grahn, R. A., Rah, H., … & Gandolfi, B. (2016). Whole genome sequencing in cats, identifies new models for blindness in AIPL1 and somite segmentation in HES7. BMC genomics, 17(1), 265.
18. Menotti-Raymond, M., David, V. A., Pflueger, S., Roelke, M. E., Kehler, J., O’Brien, S. J., & Narfström, K. (2010). Widespread retinal degenerative disease mutation (rdAc) discovered among a large number of popular cat breeds. The Veterinary Journal, 186(1), 32-38.
19. Barnett, K. C., & Crispin, S. M. (1998). Feline ophthalmology: an atlas and text. WB Saunders Company Ltd..
20. Grahn, R. A., Grahn, J. C., Penedo, M. C., Helps, C. R., & Lyons, L. A. (2012). Erythrocyte pyruvate kinase deficiency mutation identified in multiple breeds of domestic cats. BMC veterinary research, 8(1), 207.
