Evinizdeki teknolojinin, kedinize hissettirebileceği titreşim ve sesin farkında mısınız?
Bazı insanlar rahatsız edici bir televizyon vızıltısına ya da titreyen bir ampule tahammül edebilirler. Ancak bu “teknolojik” uyaranlar, kedilerin tüm dünyalarını ele geçiriyor olabilir.
Onların duyuları bizimkilerden daha farklı bir aralığa sahiptir. Bizim algılayamadığımız bir kakofoniyi (sesteki uyumsuzluğu) duyabilirler ve stroboskopik etkileri (kabaca, ışıksal görüntü yanılmaları) daha iyi sezebilirler: özellikle de biz evlerimizi teknolojiyle doldurdukça… Siz öten bir duman detektörünün pilini hızlıca değiştirerek susturabilirsiniz ama bu değişiklik de aynı zamanda sadece kedinizin duyabildiği sabit bir yüksek frekanslı sesi ortaya çıkarıyor olabilir. Onlara istemsizce bir cehennem yaratıyor olabilir miyiz?
Kedilerin duyma duyusu, dünyayı onlar için bizlere göre çok daha farklı bir yer haline getirir. Bizim duyduğumuz her şeyi ve daha fazlasını duyarlar. Bir bulaşık makinesinin sesine tepki vermeyebilirler ama sokaktan geçen bir çöp kamyonunun sesi onları korkutabilir.
Ses ötesi dalgalar (Ultrasonik): Duyulmayan çığlık
Cornell Üniversitesi Veterinerlik Bölümü’nde çevresel faktörler uzmanı olan Dr. Katherine Houpt, evcil hayvanların, insanların duyabildiği frekansın üzerindeki ses ötesi dalgalara her zaman tepki verdiğini söylüyor. Sahipleri, birçok kedinin duman alarmından korktuğunu bilir. Bu ses, kedileri delirtir.
İnsanlar; teorik olarak en düşükbas frekansında 20 Hz, en yüksek ise çınlayan tizde 20.000 Hz frekansındaki sesleri duyarlar. Gerçekteyse yetişkinler bu aralığın sadece yarısını duyabilirler, yaş ilerledikçe yüksek frekansa olan duyarlılık azalır.
Ancak köpekler 45.000 Hz, kedilerse 64.000 Hz frekansa kadar olan sesleri duyabilirler(1).
Bizim “ses ötesi” dediğimiz şey, onlar için sadece normal ses,ancak kullandığımız cihazlar bu düşünülerek tasarlanmamıştır. Tüketici elektronikleri, insan müşterilere hitap ettiği için yalnızca bizim duyabileceğimiz yüksek ve tiz sesleri yok etmeye yönelik üretilmektedirler. Kedilerimiz ve köpeklerimizse düşünülmemiş bir ses artığına maruz kalırlar.
Ses ötesi(ultrasonik) kavramı, insan odaklı bir yargıdır: Bizim yüksek frekans dediğimiz ses ötesi dalgalar, köpekler ve kediler için normal işitmelerinin bir parçasıdır.
Bu sesleri susturmak
Elektronik aletlerin yaydığı sesleri susturduğumuzda ise ne olacağı pek net değildir. Biliyoruz ki, hayvanlar bizim duyamadığımız muazzam miktarda sesi duyabilirler, bizse bunun onları nasıl etkilediğine dair net bilgiye sahip değiliz. İhtimallerden biri, Southern Illinois Üniversitesi, Tıp Fakültesi Farmakoloji Departmanı’ndan Dr. Jeremy G. Turner’ın parçası olduğu bir çalışmadan geliyor (2). Turner, 2005’te yapılan seslerin laboratuvar hayvanları üzerindeki etkisine dayalı bir deneyde, sesin hayvanların kalp, uyku ve endokrin döngülerine etki ederek onları krize daha müsait hale getirebileceğini
Birleşik Krallık’taki bir veteriner grupları birliği tarafından 2015’te yapılan bir çalışma, bazı kedilerdeki krizleri; tipik olarak yüksek frekanslı seslerin neden olduğu kedi odyojenik refleks krizleri isimli bir vaka ile ilişkilendirdi. Çalışma, bu krize sebep olan faktörler başlığı altında, telefon çalma sesinden bilgisayar ve yazıcılara, hatta alüminyum folyo sesine kadar sıradan ev gereçlerinden çıkan bir düzineden fazla sesi adlandırdı(3).
Evinizdeki bu sesleri tamamen sonlandırmak çok zor olurdu. Bununla beraber tüketici elektroniği ürünlerin üzerinde ultrasonik emilimle ilgili herhangi bir değerlendirme ya da etiketleme bulunmadığı için, bunların şiddetini belirlemek de zordur- ve evcil hayvanlarımız kendilerini neyin rahatsız ettiğini bize söyleyemezler. Yine de yapabileceğiniz bazı şeyler bulunuyor.
Bu iki ekran görüntüsü tipik bir medya odasındaki bileşenlerin sesinin tamamen kapatılmış ve açık hali arasındaki farkı gösteriyor. Geniş boş ekran kapalı durumu gösterirken yeşil bantların olduğu ekran, sizin duyabildiğiniz sesleri (alt kısımdaki yeşil tepeler ve vadiler), ve sadece evcil hayvanların duyabildikleri(yukarı kısımdaki mavi ve yeşil bantlar) sesleri göstermektedir.
Evde elektronik kirliliğini azaltmanın yolları
♦Kullanmadığınız fişe takılı cihazları düğmesinden kapatın (ve hayalet güç tüketiminden tasarruf edin).
♦ Evinizde hiçbir elektronik cihazın ve LED aydınlatmanın olmadığı bir sessiz oda oluşturun.
♦Ev medya ekipmanlarını bir dolaba ya da garaja kapatarak ses ötesi dalgaların yalıtılmasını sağlayın (ek olarak duyabildiğiniz vızıltı ve fan sesleri de yalıtılmış olur).
♦Ancak en kötü suçlular, kontrol edilmesi en zor olanlar olabilir. Kendi örnek medya odamızdaki her bileşenin ses sinyalini kaydettik: En net algılanan iki ses ötesi dalga sinyali bir masa lambasının LED ampulünden ve duvardaki 42 inçlik LCD televizyondan geldi.
Her seferde tek bir bileşeni açmak bize PAR 30 LED ampulün odanın ultra ses imzasına ciddi bir etkisi olduğunu, ama 42 inçlik LCD televizyonun – televizyonda hiçbir şey oynatılmadığı halde – en büyük etkiyi yaptığını gösterdi.
Titrek ışık: Hiç bitmeyen disko
Evcil hayvanız sadece duyamadığımız seslerle değil, aynı zamanda görmediğimiz ışık titreşimleriyle baş etmek durumunda olabilir. LED aydınlatmaların, sönük ya da tam aydınlıkta olması fark etmeksizin, doğası gereği sürekli bir titreşimleri vardır. Modern bir LED ampuldeki titreşimi çok zor fark edersiniz ama seste olduğu gibi, evcil hayvanların çok daha geniş bir algısı vardır. Yüksek frekansta cızırdayan bir disko topu düşünün. Bu kesinlikle en eğlenceli deneyim değildir.
İnsanlardaki kritik füzyon frekansı (CFF) eşiği veya gözlemciye tamamen stabilmiş gibi görünen bir frekanstaki ışık 24 Hz ya da saniyede 24 titreşme kadar yavaş olabilir. Çoğu online videolar saniyede 30 kare gösterime dayalıdır. İnsan gözüne bu derecedeki “titreşim” akıcı ve pürüzsüz hareket olarak görünür.
Görselde görüldüğü gibi, gene lev teknolojisi tarafından emilen ses ötesi dalga, kedilerinizin kulaklarına olabileceği gibi gözü hedefler.
Titreşimsiz olmak
Burada, ses ötesi dalgayla birlikte, ışık titreşiminin de kediler üzerindeki etkisi bilinmezdir, ama bir araştırma bazı ipuçları vermektedir. Exeter Universitesi’nden Dr. Richard Inger, “titreşen ışık bazı hayvanlarda zararlı etkiler yapabilir, dolayısıyla kediler ve köpekler üzerinde de zararlı etkileri olması kesinlikle muhtemeldir” diyor. Ayrıca 2006 yılında yapılmış olan bir çalışma, titreşen ışığın hayvanlarda korkuya neden olabileceğini göstermiştir (4).
Birçok LED ampulün titreşim değeri LEDBenchmark.com sitesinde bulunabilir. Buradan titreşim yüzdesi ve indeksi düşün olan aydınlatmalar almak düşünülebilir.
Elektrik şebekesinden tamamen çıkmak istemediğiniz sürece, evinizde evinizdeki teknolojiden kaynaklanan ses ve ışık kirliliğinden kurtulamazsınız. Akıllı ev teknolojilerinin pek çok insan tarafından benimsenmesiyle birlikte, henüz tam anlamıyla anlaşılamamış bu konuda ihtiyatla ele alınması gereken pek çok yeni başlık gün yüzüne çıkmaktadır. Hayallerinizdeki ev sinema sistemine, enerji tasarruflu LED aydınlatmalara ve telefonunuzdan izleyebileceğiniz duman detektörüne sahip olabilirsiniz ama bu süreçte evcil hayvanlarınızı da aklınızda bulundurmalısınız. Unutmayın, onlar da sizinle birlikte orada yaşıyorlar.
Yazan:Cooley, B. (2018, 4 Nisan). Is technology driving your pet insane? CNET
Çeviren:Dolun Baştopçu
Kaynaklar
Indiana University Southeast. Animal Hearing
2. Turner, J. G., Parrish, J. L., Hughes, L. F., Toth, L. A., & Caspary, D. M. (2005). Hearing in laboratory animals: strain differences and nonauditory effects of noise. Comparative medicine, 55(1), 12-23.
3. Lowrie, M., Bessant, C., Harvey, R. J., Sparkes, A., & Garosi, L. (2016). Audiogenic reflex seizures in cats. Journal of feline medicine and surgery, 18(4), 328-336.
4. Morgan, K. N., & Tromborg, C. T. (2007). Sources of stress in captivity. Applied Animal Behaviour Science, 102(3), 262-302.
