Kedilerimizi oldukça iyi tanıdığımızı düşünürüz. Ancak acaba kaçımız merdivenlerden inerken, kum kutusuna adım atarken veya mamasına uzanırken kedimizin hangi patisini kullanmayı tercih ettiğine dikkat etmişizdir? Sağ mı yoksa sol mu?
Animal Behaviourisimli bilimsel dergide yakın zamanda yayımlanmış bir araştırmaya göre, kediler de tıpkı insanlar gibi sol veya sağ “pati” kullanma tercihinde farklılıklar göstermektedirler (1).
İnsanların %90’ı ellerini kullanacakları bir işi gerçekleştirirken sağ ellerini kullanmayı tercih ediyor olsalar da, sağ pati ve sol pati kullanmayı tercih eden kedilerin sayısı neredeyse birbirine eşittir.
Belfast Queen’s Üniversitesi’nde görevli psikolog Dr Deborah L. Wells ve ekibince yürütülen çalışma kapsamında araştırmaya farklı yaşlardan 24 erkek ile 20 dişi kedi dahil edilmişti.
Kediler, stres faktörünün en aza indirgenmesi amacı ile kendi ev ortamlarında deneye tabi tutulmuşlardır. Kedileri gözlemleyenler araştırmacılar değil, kedilerin sahipleri olmuştur. Kedileri rutin yaşamlarını sürdürürlerken araştırmacılar, kedi sahiplerinden onların spontan biçimde ortaya çıkan davranışlarını kayıt altına almalarını istemişlerdir.
Kedi sahipleri, her gün için soru başına 50 yanıta ulaşılana kadar, kedilerinin uyurken belli bir vücut yarısına doğru yatmayı tercih edip etmedikleri, kum kutusuna girerken hangi patisini önce kullandığı gibi soruları yanıtlamışlardır.
Bunlara ek olarak, kediler “mamaya uzanma” testine de dahil edilmişlerdir. Bu test uyarınca, kedi sahipleri kediler tarafından karşı konulmaz bulunan ödül mamalarını “beslenme kulesi” olarak da bilinen ve bu mamaların içine eklendiği delikli bir tür oyuncağa koymuşlardır. Eğer kedi mamayı oyuncağın içinden çıkarmak isterse o zaman yandaki açıklık/deliklerden oyuncağı patileyerek mamanın kulenin en tepesinden aşağıya ilerlemesini sağlamalıdır.
Mamaya uzanma testi
Çalışmanın sonuçlarına göre, kedilerin büyük çoğunluğunun mamaya uzanırken, inerken ve bir şeye doğru adım atarken belirli bir patiyi diğerine göre daha baskın kullandığı gösterilmiştir. Buna karşın, dinlenirken veya uyurken ise kedilerin vücutlarının belirli bir yanını tercih etmedikleri de saptanmıştır.
Cinsiyet pati seçimini etkiliyor mu?
Araştırmacılar dişi kedilerin sağ patilerini kullanmayı tercih ederlerken erkek kedilerin ise sol patilerini baskın kullandıklarını saptamışlardır. Bu farklılığı açıklama konusunda da bir gereklilik hissetmişlerdir: bu durumun erkek ve dişi beyninin nasıl yapılandığı ve bağlantılandırıldığı ile ilgisi olabilir.
Az önce bahsedilen araştırmanın ne özgün ne de yeni olduğuna dikkat etmek önemlidir; zira Dr. Wells yıllardır benzer araştırmalar yayımlamaktadır ve bunların neredeyse hepsi kedilerdeki gizemli “cinsiyet ile ilişkili farklılıkların” keşfedildiği çalışmalar olmaktadır (2,3,4). Buna karşılık, benzer deneyler yürüten diğer bağımsız araştırmacılar ise kedilerin baskın pati tercihi açısından cinsiyetler arasında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık olmadığın bildirmektedirler (5,6,7,8).
Gözlemlendiği bildirilen farklılıkların şans eseri ortaya çıkmış olması ve kedi sahiplerinin kedilerinin davranışlarını olduğundan farklı ya da yanlış tanımlayıp iletmiş olmaları da olasıdır.
Pati tercihi genetik faktörler dışında başka bir dizi etmence de belirleniyor gibi görünmektedir ki buna kedinin sağlık durumu da dahil olmaktadır: Eğer bir kedi normalde sol patisini kullanmayı tercih ediyor ise hasta olduğunda daha çok sağ patisini kullanma eğilimine girebilir (9).
Öyleyse dişi kedilerin sağ pati kullanma tercihlerinin olduğun söyleyebilir miyiz? Önceki tarihlerde gerçekleştirilen çalışmalar birbiri ile uyumlu olmayan sonuçları işaret ettiğine göre, kedilerde pati tercihi cinsiyet faktörüne bağımlı olmayabilir.
Sol ya da sağ pati: Gerçekten önemli bir anlamı var mı?
Bilim insanları salt meraktan öte neden pati tercihi konusunu irdelemektedir? Kedinin baskın kullandığı patisinin hangisi olduğunu bilmek, onun stresli durumlara nasıl yanıt verdiğini öngörmemize yardımcı olabilir (10).
Araştırmacılar herhangi bir tercihi olmayan kediler ile sol pati tercihi olanların, sağ patiyi baskın kullanan kedilere göre stresin zarar verici etkilerine karşı daha duyarlı olduklarını düşünmektedirler. Örneğin, bu kediler veteriner hekim ziyaretleri sırasında şiddetli kaygı yaşayabileceklerinden sahiplerine onları sakin tutma yolları konularında öncesinde öneriler verilebilir.
Elbette şimdiye kadar bahsedilenlerin hepsi sadece spekülasyondan ibarettir. Sağ ya da sol pati tercihinin kedilerin beyin ve beden işlevlerinin üzerinde nasıl bir etki oluşturduğunu henüz bilmiyoruz. Belki de, dişi veya erkek kedilerin hangi patilerini kullanmayı tercih ettiklerini bilmek sandığımız ve atfettiğimiz kadar önemli veya anlamlı değildir.
Katkıları için Handan Özek Erkuran‘a teşekkür ederiz.
Kaynaklar
McDowell, L. J., Wells, D. L., & Hepper, P. G. (2018). Lateralization of spontaneous behaviours in the domestic cat, Felis silvestris. Animal Behaviour, 135, 37-43.
2. Callaway, E. (2009, July 24). Is your cat left or right pawed? New Scientist.
3. Wells, D. L., & Millsopp, S. (2009). Lateralized behaviour in the domestic cat, Felis silvestris catus. Animal Behaviour, 78(2), 537-541.
4. Wells, D. L., & Millsopp, S. (2012). The ontogenesis of lateralized behavior in the domestic cat, Felis silvestris catus. Journal of Comparative Psychology, 126(1), 23.
5. Cole, J. (1955). Paw preference in cats related to hand preference in animals and men. Journal of Comparative and Physiological Psychology, 48(2), 137.
6. Fabre-Thorpe, M., Fagot, J., Lorincz, E., Levesque, F., & Vauclair, J. (1993). Laterality in cats: paw preference and performance in a visuomotor activity. Cortex, 29(1), 15-24.
7. Pike, A. V. L., & Maitland, D. P. (1997). Paw preferences in cats (Felis silvestris catus) living in a household environment. Behavioural processes, 39(3), 241-247.
8. Konerding, W. S., Hedrich, H. J., Bleich, E., & Zimmermann, E. (2012). Paw preference is not affected by postural demand in a nonprimate mammal (Felis silvestris catus). Journal of comparative psychology, 126(1), 15.
9. Zucca, P., Baciadonna, L., Masci, S., & Mariscoli, M. (2011). Illness as a source of variation of laterality in lions (Panthera leo). Laterality, 16(3), 356-366.
10. McDowell, L. J., Wells, D. L., Hepper, P. G., & Dempster, M. (2016). Lateral bias and temperament in the domestic cat (Felis silvestris). Journal of Comparative Psychology, 130(4), 313.
In English:
