Sayılamayacak kadar çok web sayfası ve sahiplendirme sitesi Bombay kedisinin ne kadar harika bir kedi ırkı olduğunu yazmakta. Hatta Bombay kedisi Türkiye’deki kara kediler ile eş anlamlı olarak kullanılmakta.
Bu yazımızda Bombay kedisini eleştirel bir yaklaşımla ele alarak, bu ırkın en önemli özelliklerini özetlemeye çalışacağız.
Bombay kedisinin tarihçesi: Nikki’nin hayali
Bombay kedisi ırkını yaratan Nikki Homer
Bir kedi üreticisi olan Nikki Homer’in, siyah bir leopar hayali vardı (1). Buna rağmen aklındaki tam anlamıyla gerçek bir leopar değildi. Hayalindeki siyah Hindistan leoparına benzeyen evcil bir kedi ırkı yaratmak istiyordu.
Bunu gerçekleştirmek için bir Burma (Burmase) kedisiyle bir siyah American Shorthair ırkı kediyi çiftleştirdi. 1953 yılında yapmış olduğu bu ilk çiftleşmeden, her iki ırkın özelliklerini taşıyan yavrular ortaya çıktı. Fakat Nikki bu ilk yavrular ile yetinmedi ve hayalindeki ideal minyatür Hint leoparına benzeyen yavruları elde edinceye kadar denemeye devam etti.
En sonunda yarattığı bu yeni ırka “Bombay” adını verdi.
Bombay, Hindistan’da bulunan ve günümüzde “Mumbai” adını taşıyan bir şehrin eski adıdır. Şehrin siyah leoparları ile ünlü olduğu varsayılmaktadır. Yani, Bombay kedi ırkının Hindistan ile bir bağlantısı yoktur ve Bombay kedi ırkı ilk üreticisinin yaşadığı ABD’de ortaya çıkmıştır (1).
Bombay kedisinin özellikleri
Bombay kedisi
Bu kedinin en öne çıkan tek özelliği kürkünün siyah oluşudur. Bunun yanında, görünüş olarak Burma kedisine benzemesi dışında belirgin bir özelliği yoktur. Bu durum sıradan bir kedisever için değil sadece bir üretici için önem teşkil edebilir.
Parlak ve satenimsi siyah kürkü, bu kedi ırkının belirleyici özelliği olarak sunulur, ancak gerçekte çoğu kara kedinin böyle bir kürkü vardır. Bu tamamen ışığın siyah renkli kürkten yansımasıyla alakalıdır.
Bombay kedisinin siyah kürkü melanizm yüzünden değildir. Melanizm, tekir kedilerdeki koyu renkli bölümlerin bir mutasyon sonucu artarak ve yaygınlaşıp tek bir renge yani siyaha dönüşmesidir (2).
Bombay kedisi ve Uzakdoğu kökenli kediler için durum farklıdır. Bu kedilerin düz siyah kürkleri, “B” geni (TYRP1 mutasyonu) olarak adlandırılan “çikolata” genine bağlıdır (3). “Çikolata geni” çeşitli kahverengi tonlarını da oluşturmaktadır. Bu mutasyon sadece Uzakdoğu kökenli kedilere has olarak görülmektedir.
Bombay kedisinin bütün o “akıllı, çocuklar ve köpeklerle arası iyi olan” olağanüstü bir kedi ırkı olduğu iddiaları sadece kişisel görüşlerden ibarettir (15).
Irk kediler de aynı doğal kediler gibi birey olarak farklı kişiliklere sahiptirler ve onlara yakıştırdığımız genel yargılara ve basmakalıp özelliklere göre davranmazlar.
Bombay kedisi, Siyam ve İran kedileri ile aynı grupta kabul edilen genetik özellikler taşıyan bir soydan geldiğinden, bu kedi ırklarında yaygın olarak görülen bazı ortak davranış biçimleri sergileyebilir. Örneğin, kumaşları emmek veya çiğnemek (13), durgun olmak, ayrılma anksiyetisi bozukluğu ve bununla birlikte de uygunsuz işeme alışkanlığı geliştirmek gibi (14).
Bombay kedisi ırkının sağlık sorunları
Bombay kedisi
Bombay ırkı, soyundan geldiği Burma ve American Shorthair ırkı kedilerin sağlık sorunlarını da miras edinmiştir.
Amerikan Shorthair, Amerika’da yetiştirilmiş İran kedisi soyundan gelen bir kedi ırkıdır (1,4). Burma kedisi ise Siyam kedisinin Güney Asya kökenli bir akrabasıdır (5). Sağlık bakımından en sorunlu ve soyiçi çoğalmanın etkilerini taşıyan kedi ırklarından biridir.
Bombay, Burma kedilerinin aşağıdaki hastalıklarından etkilenebilir:
* Hypertriglyceridemia, kanda trigliserid maddelerinin yükselmesi ile görülen ve kalp damar hastalığı ve pankreas iltihabına yol açabilen bir durum (6).
* Yüksek diabet yani şeker hastalığı olasılığı (7).
* Bünyesel kas zayıflığı hastalığı (WNK-4 e bağlı hipokalemi – potasyum eksikliği) ve kas ağrılarının yaşam kalitesini azaltması (8,10).
* Glokom (yüksek göz tansiyonu) sonucu görme kaybı (9).
* Bazı Bombay yavruları, ciddi kafa ve yüz şekil bozukluklarına yol açan mutasyona uğramış genler taşırlar (11).
Bombay kedisi, American Shorhair ırkından ‘hypertrophic cardiomyopathy’ (yeterli kan pompalanmasını engelleyen bir kalp kası rahatsızlığı) olma olasılığını da edinmiştir (12).
Bombay sokaklarda rastlayabileceğiniz bir kedi değildir
Aslında Bombay, dünyada bazı kedi üreticileri ve çevresi dışında pek bilinen ve talep edilen bir kedi ırkı değildir. Ama Türkiye’deki insanların, internette ve sokakta gördüğü her kara kediyi Bombay diye adlandırma merakı sayesinde, çoğu kişi bu kedi ırkının varlığından haberdardır (16).
Eğer sokaktan bedavaya bir Bombay kedisi edinebileceğinizi düşünürseniz, bu kediler hakkında çok yanlış bilgilendirilmiş olduğunuzu gösterir.
Bombay kedisi ırkının dünyada yalnızca birkaç adet üreticisi vardır ve hiçbiri Türkiye’de değildir. Kedi üreticilerinin ve sahiplerinin şecereli kedilerini öylece sokağa bırakabilecekleri fikri de saçma ve dayanaksızdır.
Bombay kedisi ırkını bir yana bırakın, Türkiye sokaklarında bir Burma ya da bir American Shorthair bulma şansınız da sıfıra yakındır.
Üretici Nikki Hint leoparı hayalleri kurmasaydı Bombay kedisi ırkı ortaya çıkar mıydı?
Tabii ki hayır!
Bu da bizi Bombay ve diğer ırk kedilerin insan buluşu olduğu sonucuna ulaştırıyor. İnsanlar ve onların geçtiğimiz 50 sene içindeki seçici üretimi olmasaydı, dünyada tek bir tane bile ırk kedi olmazdı. Özetle bu sözde kedi ırkları tamamen insan ürünüdür diyebiliriz.
Türkiye’deki kara kediler Anadolu kedisidir, Bombay kedisi değil!
İnsanlar, kedilerin sadece kürklerinin rengine bakıp çoğunlukla internette gördükleri kedi ırkları ile karşılaştırarak kedilere çeşitli yakıştırmalar yapmaktadırlar.
Bu düşünce tarzına bakarak, İstanbul’daki bir kara kedi ile Amerikalı bir üreticinin elinde dünyaya gelmiş soy ağacı yani şeceresi belli bir Bombay’ın, sırf her ikisi de siyah renkli diye aynı kedi olduğunu söyleyebilir miyiz? Tabii ki hayır!
Ama ne yazık ki, konuyu çok daha iyi bilmesi gereken Türkiye’deki bazı araştırmacıların ve hatta bilim insanlarının bile bu saçmalığa inandıklarını görüyoruz (17).
Hadi neyse…
Sıkıcı bir açıklama olacak belki ama siyah sadece ve sadece kürk rengidir, o kadar! Bu bir kedinin Bombay kedisi ırkı olduğunun göstergesi değildir. Her siyah renkli kedinin soyunun Nikki’nin üretim programından geldiğini düşünmek zırvalıktır!
Siyah renkte bir Anadolu kedisi
Anadolu kedilerini ırk adlarıyla etiketlemenin hiçbir geçerli nedeni olamaz!
Hayvanseverler Anadolu kedisini çeşitli ırk kedi adları ile adlandırmanın doğuracağı sonuçların farkında değildirler.
Bazıları bu adlandırmalara inansa bile bu büyük bir yalandır.
Ayrıca bu tür akımlar, Bombay ve benzeri kedi ırklarının ününü artırmakta, reklamını yapmakta ve hatta ileride bu ırk kedilere yönelik bir talep oluşmasına yol açmaktadır.
Peki Bombay ırkı bir kedinin ne ayrıcalığı olabilir ki?
Yüksek bir fiyat etiketi ve uzunca bir sağlık sorunu listesi olan kara bir kedi işte.
Ama zaten çoğu ırk kedi de öyle değil mi?
Evet, sadece bir aldatmaca, göz boyamaca.
Fotoğraflar: Feng Wei (Istanbul), Dionoanomalia, Nekoneco, Derya Yılmaz.
Kaynaklar
1. Helgren, J. A. (2013). Encyclopedia of Cat Breeds. In A Complete Guide to the Domestic Cats of North America. Barron’s Educational series, Hauppauge.
2. Lyons, L. A. (2008). Unraveling the genetic mysteries of the cat: New discoveries in feline-inherited diseases and traits. Genomics of Disease, 41-56.
3. Lyons, L. A., Foe, I. T., Rah, H. C., & Grahn, R. A. (2005). Chocolate coated cats: TYRP1 mutations for brown color in domestic cats. Mammalian Genome, 16(5), 356-366.
4. Lyons, L. A., & Kurushima, J. D. (2012). A Short Natural History of the Cat and its Relationship with Humans. St. Louis, MO: Elsevier Saunders.
5. Kurushima, J. D., Lipinski, M. J., Gandolfi, B., Froenicke, L., Grahn, J. C., Grahn, R. A., & Lyons, L. A. (2013). Variation of cats under domestication: genetic assignment of domestic cats to breeds and worldwide random‐bred populations. Animal genetics, 44(3), 311-324.
6. Kluger, E. K., Hardman, C., Govendir, M., Baral, R. M., Sullivan, D. R., Snow, D., & Malik, R. (2009). Triglyceride response following an oral fat tolerance test in Burmese cats, other pedigree cats and domestic crossbred cats. Journal of Feline Medicine & Surgery, 11(2), 82-90.
7. O’Leary, C. A., Duffy, D. L., Gething, M. A., McGuckin, C., & Rand, J. S. (2013). Investigation of diabetes mellitus in Burmese cats as an inherited trait: a preliminary study. New Zealand veterinary journal, 61(6), 354-358.
8. Gandolfi, B., Gruffydd-Jones, T. J., Malik, R., Cortes, A., Jones, B. R., Helps, C. R., … & Lyons, L. A. (2012). First WNK4-hypokalemia animal model identified by genome-wide association in Burmese cats. PloS one, 7(12), e53173.
9. Hampson, E. C. G. M., Smith, R. I. E., & Bernays, M. E. (2002). Primary glaucoma in Burmese cats. Australian veterinary journal, 80(11), 672-680.
10. Malik, R., Musca, F. J., Gunew, M. N., Menrath, V. H., Simpson, C., Culvenor, J., … & Gandolfi, B. (2015). Periodic hypokalaemic polymyopathy in Burmese and closely related cats: a review including the latest genetic data. Journal of feline medicine and surgery, 17(5), 417-426.
11. Lyons, L. A., Erdman, C. A., Grahn, R. A., Hamilton, M. J., Carter, M. J., Helps, C. R., … & Gandolfi, B. (2016). Aristaless-Like Homeobox protein 1 (ALX1) variant associated with craniofacial structure and frontonasal dysplasia in Burmese cats. Developmental biology, 409(2), 451-458.
12. Meurs, K., Kittleson, M. D., Towbin, J., & Ware, W. (1997). Familial systolic anterior motion of the mitral valve and/or hypertrophic cardiomyopathy is apparently inherited as an autosomal dominant trait in a family of American shorthair cats. J Vet Intern Med, 11(2), 138.
13. Borns-Weil, S., Emmanuel, C., Longo, J., Kini, N., Barton, B., Smith, A., & Dodman, N. H. (2015). A case-control study of compulsive wool-sucking in Siamese and Birman cats (n= 204). Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research, 10(6), 543-548.
14. Schwartz, S. (2002). Separation anxiety syndrome in cats: 136 cases (1991–2000). Journal of the American Veterinary Medical Association, 220(7), 1028-1033.
15. Ukala Hayvan (2017). Küçük Kara Panter Bombay Kedisi Ve Harika Özellikleri.
16. Neşeli Patiler (2012). Bombay Kedileri. Kanaltürk.
17. Altunok, V., Yüksek, N., Berkman, C. C., Ağaoğlu, Z. T., & Togan, İ. (2011). Genetic Structure and Variation of Van Cats. Biochemical genetics, 49(7-8), 511-522.
