Hepimiz kendimizi huzursuz hissettiren korkulara sahibiz. Ama korkularımız hayat kalitemize müdahale etmeye ve iş yapabilmemizi etkileyeme başladığında, korku olmaktan çıkar. Artık bu, bir anksiyete bozukluğu olan fobidir.
Fobi sahibi insanlar korkularının mantıksızlığının farkındadırlar ancak bunun üstesinden gelmekten acizdirler.
· Kısa bir geçmiş
Diğer yandan aklıselim ve mantıklı kişilerin, korkunun açıklanamaz hallerine maruz kalmaları fikri, dönemin hem medikal hem de popüler kültürüne hızlıca eklendi.
1914’te, Amerikalı bir psikolog G. Stanley Hall, patalojik korkunun (fobilerin) 136 farklı çeşidini, kendi Yunan ya da Latince isimleriyle tanımladı (1). Çalışması, örneğin, dokunma ve dokunulma korkusu olan hafefobiyi, kuş tüyünden korkma olan pteronofobiyi ve hatta sorumluluk korkusu olan hipegiyafobiyi bile içerir. Çalışmasında, tabii ki, ailurofobi de vardı; kedilerden korkma.
O yıllarda toplum, sanayileşmenin ve dini reddederek cevaplar için bilime yönelmenin hızlı sosyal değişimlerini yaşamaktaydı. Bu nedenle korkuların inandırıcı kültürel ve psikolojik haritalarının çıkarılmasına talep vardı.
· İnsanlar neden kedilerden korkarlar ve sakınırlar?
· Kemal Bayraktaroğlu
Ailurofobi, yani kedi korkusu, tıbbi ve popüler alanda kayda değer dikkat çeken bir fobiydi. Doktorlar halk yararına popüler magazin dergilerine yazılar yazıyorlardı. Örneğin Amerikalı nörolog Silas Weir Mitchell, “Kedi Korkusu” başlıklı bir yazıyı yeniden yazdı.
Mitchell kedi korkusunun çeşitlerini ve muhtemel nedenlerini araştıran anketler yayınladı. Aynı zamanda bazı hastaların, kediyi odadayken onu görmeden hissedebilmeleri yeteneğiyle de ilgileniyordu (2).
Mitchell kedilerin kremayla dolap içlerine çekilip sonra da hastaların, kedilerin varlığını anlayıp anlamayacaklarını gözlemlemek için aynı odaya sokulmasıyla gerçekleştirilen pratik deneylerdeki “güvenilir gözlemciler”den ifadeler topladı.
Başlarda şüpheciydi: her zaman kedinin varlığını hissedebildiğini iddia eden histerik kız, 3 seferin sadece 1 tanesinde haklıydı. Ancak hastaların çoğunun, kedileri görmemeleri ve kokularını almamalarına rağmen, gerçekten gizlenmiş kedileri sezebildikleri sonucuna vardı.
Olguyu açıklamaya çalışırken astımı ve kalıtımsal edinilmiş korkuları çalışmadan çıkardı. Enteresan bir şekilde, kedilerden korkan bu kişilerin aslanları görme konusunda genellikle çok rahat olmalarını açıklamak zordu.
Mitchell’in “kedilerin mantıksız terörü” konusundaki şaşkınlığı sürdü. Kedi korkusu kurbanlarının anlattıkları “yabancı kedilerin kendilerine olağan dışı bir şekilde yakın olma isteği duymaları, kucaklarına atlamaları ya da kendilerini takip etmeleri” şeklindeydi.
Hala cevaplanmamış bir soru vardı: neden bazı insanlar bu yüzden bir fobi geliştiriyorlardı? Görünüşe göre anksiyete bozuklukları ve fobiler kısmen öğrenilebilir ve kısmen daha önceki travmalardan kaynaklanabilmekteydi.
· Kedilerden korkmanın tedavisi
Fobiler düşünce ve kaçınma benzeri davranışlarla şiddetlenirler. İstenmeyen bir düşünceden kaçınmaya çalışmak, bunun kişide tutunmasını güçlendirir ve bu da geri tepme etkisi adı verilen bir olguya neden olur (3).
· Kedi fobisi olan insanlar ne yapmalılar?
Bilişsel davranış terapileri çok faydalıdır. Kişinin zoraki düşüncelerine karşı aktif direnişini azaltmaya yararlar. Tedaviler, düşünceyi itmekten ziyade kabullenme üzerine kuruludur.
Genelde uygulanan strateji, kişinin kanıt ölçütü olan düşüncelerini ve inançlarını sorgulaması şeklindedir. Temel prensip, düşünceleri gerçeklikle kıyaslayarak test etmektir.
Diğer daha davranışsal tedaviler korkudan kaçmama üzerine odaklanır, eğer kişi bir ortamdan kendisini huzursuz ettiği için uzak durursa, bu korkunun gerçekleşmediğini fark edebilmesi için yanında destekle birlikte o ortamı deneyimlemesi oldukça önemlidir.
Fobiyi tedavi etmenin bir diğer yaygın tekniğiyse, kişiyi korkulan objeye (kediye) yavaş yavaş, nazikçe maruz bırakmak olan, sistematik duyarsızlaştırmadır.
Fobilerin tedavisinde antidepresan gibi ilaçlar da etkili olabilir ancak ilaç ve psikolojik terapi kombinasyonu, fobinin şiddetine göre en etkili yöntemdir.
Yazarlar:
Shuttleworth S. (2017, 12 Ocak). Why are some people afraid of cats?The Conversation.
Erskine J. (2013, 1 Kasım). For some people, anxiety and phobias are taken to extremes.The Conversation.
Katkıları için Dolun Baştopçu‘ya teşekkür ederiz
Kapak fotoğrafı: Pixabay
Kaynaklar
Hall, G. S. (1914). A Synthetic Genetic Study of Fear: Chapter I. The American Journal of Psychology, 25(2), 149-200.
2. Mitchell S. W. Of (1905). Ailurophobia and the power to be conscious of the cat as near, when unseen and unheard. Am Med (Philadelphia);9:851–853.
3. Wegner, D. M., Schneider, D. J., Carter, S. R., & White, T. L. (1987). Paradoxical effects of thought suppression. Journal of personality and social psychology, 53(1), 5.
