Veganlık gün geçtikçe yaygınlaşıyor: birçok kişi sadece bitkisel gıdalar, yani et, balık, süt, peynir, yumurta ve balı kapsayan tüm hayvan eti ve hayvansal maddelerden elde edilen gıdaların olmadığı bir beslenmeden yana seçimini yapıyor. Genç nüfus arasındaki gittikçe artan oranda “et yok” andı içenler sayesinde günümüzde vejetaryenlik yükselen bir akım haline geldi (1).
Çoğunlukla vejetaryenler (veganların aksine süt ürünleri ve yumurta tüketen yalnızca et yemeyi reddederek hayvanların öldürülmesine karşı olanlar) ve veganlar aynı zamanda hayvan sahibidirler, bu da peşinen bir uyumsuzluk kaynağıdır: etin olmadığı bir evde alışılagelmiş olarak et yiyen hayvanları nasıl beslersiniz?
Köpekler vejetaryen (hatta vegan) olabilirler
Köpeklerin durumu kolaydır: ataları öyle olmasa bile köpekler hem etçil hem de otçul beslenme için evrilmişlerdir, doğalarına uygun olarak bitkisel gıdalarla beslenebilirler. Beslenmeleri dengeli ve tam olduğu sürece vejetaryen hatta vegan olabilirler. Bunun en güvenli yolu ticari olarak üretilmiş ama beslenme deneylerinden geçirilmiş vejetaryen köpek mamaları vermektir. Bu ürünler yönetmeliklerce tanımlanmış ve profesyonel beslenme uzmanlarınca saptanmış besin değerlerine sahiptirler. Araştırmalar dengeli bir bitkisel beslenme ile köpeklerin sağlıklı yaşadıklarını doğrulamıştır (2).
Fakat… Kedilere et vermeyi kesmek tehlikelidir
Kedilerin durumu köpeklerden çok daha zordur: onlar doğaları gereği etçildirler. Kedilerin anatomi ve metabolizması özellikle küçük av hayvanlarından oluşan yemekleri sindirmek üzere evrimleşmiştir. Anatomileri ve sindirim sistemleri bitkisel besinlere uyum sağlamış olsa da (kediler bitkisel bazlı besinleri de yiyebilir ve sindirebilir) metabolizmalarının önemli bir özelliği, sadece ette bulunan bazı besin maddelerine ihtiyaç duymasıdır.
Bu besin maddeleri yalnızca ette bulunan özel bazı amino asitler (proteinlerin yapı taşı), esas yağ asitleri ve vitaminlerden oluşur. Eğer kedilere bu gerekli gıdalar verilmez ise yeterince gelişemeyecekler, büyük olasılıkla ciddi şekilde hastalanacak ve yaşam süreleri kısalacaktır. Öte yandan, kedileri vejetaryen ya da vegan bir diyet uygulayarak ve doğal olarak sadece ette bulunan eksik besinleri, gene bitkisel kaynaklardan yapay olarak üretilenlerle tamamlayarak beslemenin sonuçları hakkındaki raporlar da çelişkilidir (3). Ticari olarak üretilmiş vejetaryen ve vegan kedi mamalarının besin değerlerinin yetersiz olduğu görülmüştür (4,6). Halen elimizde kedilerin uzun süre böyle beslenmesi sonucunda sağlıklı kalabildiklerine dair bir kanıt bulunmamaktadır. Evde yapılmış vegan/vejetaryen besinler ise taurin (safrada bulunan bir bileşim) eksikliği nedeniyle kedilerin kör olmasına yol açabildiği için en tehlikelisidir (7).
Vejetaryen ve vegan olarak pazarlanan kedi mamaları da hayvansal parçalar içerebilir (5).
Sırası gelmişken belirtelim, vegan kediler daima evde kapalı tutuluyorlarsa gerçekten vegan kalacaklardır: eğer dışarı çıkmalarına izin veriliyorsa, anında çevredeki kemirgenler ve kuşları avlayan etçil davranışlarına geri döneceklerdir.
Kedileri vegan olmaya zorlamalı mıyız?
Peki, kedilerini vegan olmaya zorlamak isteyen ödün vermez vegan kedi sahiplerine ne söyleyebiliriz? Önce, doğası gereği etçil olan bir canlı ile evinizi paylaşıyorsunuz: bir canlının kişisel düşüncelerinize uysun diye doğal yaşam şeklini değiştirmesini beklemek sizce gerçekten adil midir? Sonra da, eğer bu kararınızda ısrarlı iseniz, kedinizin sağlığını uzun dönemde tehlikeye attığınızı kabul etmelisiniz. Tehlikeyi en aza indirgemek için bağımsız kuruluşlarca denetlenen ve gerekli beslenme deneylerinden geçmiş ticari bir bitkisel ürün almayı seçin. Fakat böyle bir mama üretimi çok zor olduğu için henüz pazarda kolaylıkla bulunmayabilir. Ayrıca bu ürünler yapay olarak sağlanan bazı besin öğelerinin ilavesini de gerektirmektedir (ki bu maddeler de pazarda bulunmayabilir). Ve de kedinizin sağlığını bir veteriner hekim gözetiminde yakından izleyin, veterinere düzenli ziyaretlerle vücut ve ağırlık durumunun kontrolü yanında kan ve idrar testleri de yaptırın.
Vegan akımı güçlendikçe, daha yaygın ve kabul edilebilir çeşitlilikte bitkisel evcil hayvan diyeti seçenekleri pazara sunulacaktır. O zamana kadar da vegan felsefesinin diğer bir belirsiz yönünü gözden geçirmek yerinde olacaktır: en başta, hayvanları evcil veya pet olmaya zorlamak doğru mudur?
Yazan: Wedderburn, P. (2016, June 6). Can dogs and cats be vegetarians? The Telegraph.
Kaynaklar
Crawford, E. (2015, March 17). Vegan is going mainstream, trend data suggests. FoodNavigator-USA
2. Brown, W. Y., Vanselow, B. A., Redman, A. J., & Pluske, J. R. (2009). An experimental meat-free diet maintained haematological characteristics in sprint-racing sled dogs. British journal of nutrition, 102(9), 1318-1323.
3. Gray, C. M., Sellon, R. K., & Freeman, L. M. (2004). Nutritional adequacy of two vegan diets for cats. Journal of the American Veterinary Medical Association, 225(11), 1670-1675.
4. Michel, K. E. (2006). Unconventional diets for dogs and cats. Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 36(6), 1269-1281.
5. Kanakubo, K., Fascetti, A. J., & Larsen, J. A. (2017). Determination of mammalian deoxyribonucleic acid (DNA) in commercial vegetarian and vegan diets for dogs and cats. Journal of animal physiology and animal nutrition, 101(1), 70-74.
6. Kanakubo, K., Fascetti, A. J., & Larsen, J. A. (2015). Assessment of protein and amino acid concentrations and labeling adequacy of commercial vegetarian diets formulated for dogs and cats. Journal of the American Veterinary Medical Association, 247(4), 385-392.
7. Korneliussen, I. (2012, July 2). Why do vegan cats need white canes? Science Nordic.
8. McRobbie, R., L. (2017, August 1). Should we stop keeping pets? Why more and more ethicists say yes.
