Anadolu Kedisi
  • KEDİ
    • Anadolu Kedisi
    • Kedi Irkları
    • Yaban Kedisi
    • Kedi ve Toplum
  • KÖPEK
    • Köpek Davranışı ve Evci̇lleşti̇rme
    • Sokak Köpekleri̇
    • Köpek Irkları
  • YALAN AVCISI
    • Sahte Bi̇li̇m ve Mi̇tler
    • Yalan Haber
    • Hayvan Hakları Hareketi̇
    • Ki̇me Güvenmeli̇
  • ETİK
    • Evci̇l Hayvan Endüstri̇si̇
    • Hayvan Refahı
    • Hayvanları Koruma Kanunu
  • TAVSİYE
    • Kedi̇ Sağlığı ve Bakımı
    • Kedi̇ Beslenmesi̇
    • Kedi Davranışı
    • Prati̇k Bi̇lgi̇ler
  • BLOG
    • Haber
    • Hikaye
    • Köşe Yazısı
    • Soru Cevap
  • HAKKIMIZDA
    • Biz Kimiz
    • Misyon & Değerler
    • Sık Sorulan Sorular
    • Yasal Uyarı
    • Bize Katılın
    • Destek Ol
    • İletişim
  • English
Anadolu Kedisi
  • KEDİ
    • Anadolu Kedisi
    • Kedi Irkları
    • Yaban Kedisi
    • Kedi ve Toplum
  • KÖPEK
    • Köpek Davranışı ve Evci̇lleşti̇rme
    • Sokak Köpekleri̇
    • Köpek Irkları
  • YALAN AVCISI
    • Sahte Bi̇li̇m ve Mi̇tler
    • Yalan Haber
    • Hayvan Hakları Hareketi̇
    • Ki̇me Güvenmeli̇
  • ETİK
    • Evci̇l Hayvan Endüstri̇si̇
    • Hayvan Refahı
    • Hayvanları Koruma Kanunu
  • TAVSİYE
    • Kedi̇ Sağlığı ve Bakımı
    • Kedi̇ Beslenmesi̇
    • Kedi Davranışı
    • Prati̇k Bi̇lgi̇ler
  • BLOG
    • Haber
    • Hikaye
    • Köşe Yazısı
    • Soru Cevap
  • HAKKIMIZDA
    • Biz Kimiz
    • Misyon & Değerler
    • Sık Sorulan Sorular
    • Yasal Uyarı
    • Bize Katılın
    • Destek Ol
    • İletişim
  • English
Sahte Bi̇li̇m ve Mi̇tlerYALAN AVCISI

İnsanlar senelerce tavşanların evcilleştirilmesi ile ilgili bir yalana inandı

Can Mörel Mart 24, 2018
yazar Can Mörel Mart 24, 2018

Tavşanlar ne zaman evcilleştirildi? Cevabı basitti: tavşanlar, M.S. 600’de Fransız keşişler tarafından ilk olarak evcilleştirildi. En azından popüler ve bilimsel makalelerden okuduğumuz kadarıyla.

Bize Hristiyanlar’ın, Paskalya öncesinde Büyük Perhiz denilen bir dönemde tavşan yedikleri anlatıldı. Fakat, bütün bunları başlatan Papa Büyük Gregorius, yeni doğmuş ya da fetüs halindeki tavşanların et tüketilmesine karşıydı.

Papa Gregorius ve tavşanlarının bir resmi. Getty Images

Popüler bir lezzet ürünü haline gelen tavşanlar, aç keşişler tarafından yetiştirilmeye başlandı. Bütün bu uğraşıları sonucunda, yabani ve ürkek Avrupa tavşanı, insanlara tolere eden, uysal ve evcil bir hayvan oluvermişti.

İşte bu hikaye, Oxford Üniversitesi’nden Greger Larson’ın, evcil tavşanlar üzerinde ilk çalışmaya başladığı zaman duyduğu hikayeydi. Öğrencisi Irving-Pease tarafından yürütülen araştırmaysa, böylesine bir hikayenin varlığına gölge düşürecek nitelikteydi: Alıntılayacağı hiçbir referans yoktu ve Büyük Perhiz sırasında tavşan yenmesiyle bunun Papa Gregorius ile olan ilişkisinin mantıkla örtüşen hiçbir yanı yoktu. 6’ncı yüzyılda tavşanlar popüler bir yiyecek ürünü müydüler, kimsenin bir fikri yoktu.

Irving-Pease’in bulduğu bir akıl karışıklığı, yanlışlıklar ve güzellemeler çorbasıydı (1). Mesela Charles Darwin, tavşanların Konfiçyüs zamanında evcilleştirildiği yönünde daha farklı bir hikaye anlatır çünkü dediğine göre Konfiçyüs bu hayvanlardan “tanrılara kurban edilmeye değer hayvanlar arasında” diye bahsetmiştir. Fakat sorun şu ki Konfiçyüstavşanlar hakkında hiçbir şey yazmamıştı.

Yine de “kasıtsız olarak tavşan evcilleştiren Papa”hikayesi, bilim insanları ve araştırmacılar arasında bile bir gerçek olarak kabul edilegelmiştir. “Tavşan evcilleştirme ile ilgili makalelerin giriş paragraflarında sürekli olarak ve eleştiri yapmadan yapılan alıntılarla başarılı bir şekilde gerçeğin bir parçası haline getirilen hoş bir inanış” diyor Larson.

Peki tavşan evcilleştirilmesinin ardında yatan asıl hikâye ne? “Böyle bir hikâyemiz yok”diyor Larson.

Arkeolojik veriler bize tavşanların 20.000-10.500 yıl öncelerinde geçen dönemde İspanya’da ve Fransa’da yaşayan insanlar tarafından yendiğini gösteriyor. Orta Çağlar’da tavşanlar, yüksek statü ile ilişkilendirilen bir yiyecek haline geldi ve insanlar bunları Avrupa boyunca taşıyıp durdu. Bir tavşan kemiğinin çok eskilerden gelen bir tavşandan mı yoksa yakın bir geçmişte toprak kazmış bir tavşandan mı geldiğini kestirmek zor.

Genetik araştırmalar bile işi kolaylaştırmaya yetmiyor. Teorik olarak, günümüzdeki yabani ve evcil hayvanların genomları birbirleriyle karşılaştırılabilmeli, bunların birbirinden ne kadar farklı olduğu ölçülebilmeli ve bu farklılıkların ne kadar sürede oluşageldiği de ortaya konulabilmelidir. İşte bu yaklaşım aracılığıyla Larson, evcil tavşanların ortak atalarının, yabani olanlardan yaklaşık 12.200-17.700 yıl önce ayrıldığını buldu (1). Bu değerler bizi olduğundan fazla eskiye götürüyor ki ayrıca, bunlarla gelen iki problem de bulunuyor.

İlk olarak, bu hesaplamaları yapmak için tavşan DNA’sının zamanla ne kadar hızlı değiştiğini bilmek gerekir ki bilim insanları tarafından, dört tane ayrı, birbiriyle uzaktan yakından alakası olmayan hız hesaplandı. İkincisi ise, Larson ile ekibinin yanlış yabani tavşan popülasyonunu incelemiş olma olasılığıdır. Muhtemelen bu tavşanlar, evcil olanların atası olan tavşanlarla aynı gruptan gelmiyorlar. Larson, durumun muhtemelen bu olduğunu düşünüyor.

Bu sorunun üstesinden gelmek bu kadar da zor olmamalı. Tavşanlar, en son ehlileştirilen hayvanlardanken ne tarih, ne arkeoloji ne de genetik, bu ehlileştirmenin tam olarak ne zaman gerçekleştirildiğine işaret edebiliyor.Kısa bir süre önce tavşanlar hakkında kendi araştırmasını yapan CIBIO’dan Miguel Carneiro, “Evcil tavşanların, muhtemelen ataları olan Fransa bölgesindeki yabani tavşanlar ile yakın akrabalıkları bulunduğuna dair sağlam genetik veri bulunuyor,” diyor. “Yalnız bunun ne zaman olduğunu, ilk sebebinin ne olduğu ve ardında yatan süreç tam olarak anlaşılmış değil.”

Larson’a göre bunun sebebi insanların, evcilleştirmeyi anlık bir olay olarak görmelerinden ileri geliyor. “Her şey aynı, aynı, aynı derken birden bir şey durmadık yere değişiveriyor ve her şey farklı hale geliyor,” diyor Larson. “Anlatılan hikâyelerin çoğu, bunun üzerine kurulu oluyor. Fakat evcilleştirmenin tam olarak ne zaman olduğunu bulmaya çalışırsanız bunu bulamazsınız. Parmaklarınızın ucundan kayıp gider.”

Evcilleştirme, bir an değil, bir süreçtir.İnsanlar, on binlerce yıl önce tavşan avladı. Bu yabani hayvanları Akdeniz boyunca beraberlerinde taşıdılar. Romalılar ve Brötonlar onları, besi hayvanları olarak tuttular. Eninde sonunda gün geldi, onları evcil hayvan olarak yetiştirmeye başladık. Bu faaliyetlerin hiçbiri, tavşanların ne zaman evcilleştirme sınırını hoplayıp aştıklarına işaret etmiyor. Fakat bir arada, yabani tavşanların nasıl evcil tavşanlara dönüştürüldüğünü bize gösteriyor.

Yani, evcilleştirme konusunda, Larson’a göre“ne zaman” sorusu, yanlış bir soru. Hatta kendisi, “neden” sorusuna da pek sıcak bakmıyor. Evcilleştirme ile ilgili birçok hikâye; insanları, ne yaptığını bilen, akıllarında bir hedef belleyerek yabani hayvanları yakalayıp yetiştiren aktörler olarak tasvir ediyor. Papa Gregorius hikâyesi, bu mantığa çok güzel bir şekilde uyuyor ki bu, bu hikâyeye neden bunca süre karşı çıkılmadığını da gösterir nitelikte.

Sorun şu ki insanların herhangi bir hayvanı bilerek evcilleştirdiğine yönelik hiçbir sağlam kanıt yok (bilimsel amaçlı yetiştirilmiş evcil tilkiler buna bir istisna olabilir). İnsanların bir yabani hayvanı gayet net bir şekilde evcilleştirme amaçlı aldığına benzer bir durum [tarihte] hiç görülmedi. Bunun yerine mesela, yemek arayışında olan kurtlar zamanında muhtemelen, insanların avlanmalarına veya yemedikleri şeylere ilgi duydular ve zamanla insanları daha tolere eder oldular ve bu da onların köpeğe dönüşmesiyle sonuçlandı. Benzer bir şekilde fareler, buğday stoklarımıza dadanırken kediler de farelere dadanıyordu.“Evcilleştirmede bir ‘neden, niçin’ yok” diyor Larson. “Bu soru, aslında var olmayan bir yönlendirilmişliği var kabul ediyor.”

Yazar: Yong, E. (2018, 18 Şubat). People Have Believed a Lie About Rabbit Domestication for Decades. The Atlantic.

Çeviren: Can Mörel

Kapak fotoğrafı:Pexels

Kaynaklar
Irving-Pease, E. K., Frantz, L. A., Sykes, N., Callou, C., & Larson, G. (2018). Rabbits and the Specious Origins of Domestication. Trends in ecology & evolution.
2. Carneiro, M., Rubin, C. J., Di Palma, F., Albert, F. W., Alföldi, J., Barrio, A. M., … & Younis, S. (2014). Rabbit genome analysis reveals a polygenic basis for phenotypic change during domestication. Science, 345(6200), 1074-1079.

FacebookTwitterPinterestWhatsappEmail
Can Mörel

İlgili Yazılar

Yanlış yakıştırma: ölen sahibinin fotoğrafını telefonda gören kedi

Şiddet olaylarına karşı umudu yaşatmak mümkün mü?

Kediler insanları sevmez ki!

Hacettepe’de bir kız öğrencinin kedileri 5. kattan aşağı...

Aslan ve köpek dostluğunun altında gerçekte ne yatıyor?

Hayvanların insan psikolojisine faydalı olduklarına dair kanıtlar şaşırtıcı...

Medya hayvanseverlerin iyi niyetlerini suistimal mi ediyor?

Yarasa katliamına dur de! Yarasaların kesesi, kozası, yuvası...

Türcülük yapıyorsunuz! Türcülük karşıtı düşüncenin çelişkileri

Editörün Seçimi

  • Uzun tüylü kedilerin hikayesi

  • Kedilerde doğal ve yapay seçilim

  • Norveç Orman Kedisi nedir? Nasıl ortaya çıktı? İşte gerçek hikayesi!

  • Kediler dünyaya Anadolu’dan yayıldı. Mısır ve Viking iddiaları temelsiz. Çalışmanın tüm detayları

  • Kedilerin kökeni: kediler nereden geldiler? Neden insanlarla yaşamayı seçtiler?

Popüler Yazılar

  • Tekir kediler hakkındaki yanlış bilinen 9 gerçek

  • En güzel kedi isimleri

  • British Shorthair ırkı kedilerin gerçek yüzü

  • Kedileri korkutan 5 şey nedir ve bu korkularının üstesinden gelebilmeleri için onlara nasıl yardım edebiliriz?

  • Kedim neden benden kaçıyor? Benden nefret mi ediyor?

Son Yazılar

  • Fuar veterinerlik işleri ofisinde iyileştirme istiyoruz

  • Köpek durduk yere saldırmaz diyenlere ve sosyal medyada hayvan hakları aktivizmi yapanlara cevap

  • Hayvan hakları aktivizmi ve yabancılaşma

  • Otopsi raporu açıklandı: Ölüm nedeni köpek saldırısı

  • Neden siyah renkli Anadolu kedilerini Bombay diye adlandırmamalıyız

BÜLTENİMİZE KAYDOLUN

Anadolu Kedisi

Anadolu Kedisi; Anadolu kedileri, kedilerin refahı, hayvan hakları, evcil hayvan endüstrisi, başıboş köpek sorunu üzerine çalışan bağımsız bir projedir

  • Facebook
  • Twitter
  • Instagram
  • Pinterest
  • Youtube
  • Email
  • Biz Kimiz
  • Misyon & Değerler
  • Sık Sorulan Sorular
  • Yasal Uyarı
  • Bize Katılın
  • Destek Ol
  • İletişim
  • English

@2020 - All Right Reserved. Designed and Developed by Anadolu Kedisi