Son günlerde kimer kediler hakkında çok fazla konuşuluyor. Kimer olarak adlandırılan kedilerin yüzünün bir yarısı simetrik olacak şekilde diğerinden farklı renkte olan kediler olduğu düşünülebilir. En bilinen “kimer” örneklerinden biri Venüs adlı bir kedi olsa da Quimera ve Narnia gibi diğer kediler de yüzlerindeki simetrik renk motifi nedeniyle internette yoğun ilgi topladı.
Peki, bu kedilere gerçekten de kimer diyebilir miyiz yoksa bu kedilerdeki renk ve desen çeşitliliğinin böylesine sıra dışı örnekleri tamamen bir şans ürünü mü?
Kimer veya kimerizm nedir?
Kimer veya kimerizm, genetik olarak farklı iki tür hücreden meydana gelmiş canlılar için denir. İki adet döllenmiş yumurta ya da erken dönem embriyolar, anne karnında birleşip tek bir fetüs haline gelirse bunlar kimer olurlar. Yani bir kedi için kimerdir derken, bu kedide doğmamış ikizinden hücrelerin var olduğunu söylemek isteriz.Yani tek bedende iki kedi!
Bazı kimer kediler, alışılmışın dışında renk motiflerine veya şekillerine sahip olabiliyor. Fakat bunların birçoğu dışarıdan baktığınızda normal bir kediden farksız görünür ve bir kedinin gerçekten de kimer olup olmadığını da DNA testi yaparak öğrenilir.
Hayvan kimerlerini laboratuvarda oluşturmak çok kolay olsa da doğal yollarla dünyaya gelen kimerlere ender rastlanır (1).
İlginç bir bilgi daha: İnsanlardan da kimerler olabilir ama bunların çoğu, kimer olduklarının farkına dahi varmadan hayatlarını sürdürüyor (2).
Venüs isimli fenomen kedi bir kimer mi?
Venus (foto: @venustwofacecat)
Venüs’ün kendine has bir yüzü olduğu şüphe getirmez ama buna rağmen Venüs, bir kimer değildir (1). Venüs, dişi bir kedi ve birçok diğer dişi kedi gibi, siyah ve turuncu pigmentlerin karışımından oluşan kürkü vardır. Bu tür kedilere tortoiseshell (kaplumbağa kabuğu desenli) ya da calico (beyaz benekli tortoiseshell kedilere verilen bir isim) kediler denir.
Erkek kedilerin neredeyse hiçbirinin tortoiseshell ya da calico olmamalarının iyi bir sebebi bulunuyor. Siyah ve turuncu pigmentler, X kromozomunda bulunuyor. XX kromozomuna sahip dişilerin aksine, erkek kediler, XY kromozomuna sahiptir ve bu sebeple bir tane X kromozomu vardır. Yani, erkek kediler turuncu ya da siyah olabilirken, bu kedilerde iki renk aynı anda bulunmaz. Tortoiseshell yani kaplumbağa kabuğu desenine sahip olması için erkek kedinin ekstradan bir X kromozomu olmalıdır. XXY kombinasyonuna sahip erkek kedilere çoğu zaman kimerdir denir (3, 4, 5). Bu kediler, Kleinfelter sendromundan muzdarip insanlar (7) gibi sağlıklı olmayıp kısırdırlar (6).
X kromozomunda bulunan gen sayısı, Y’dekinde bulunanlardan daha fazla olduğu için dişi kediler bir sorunla karşı karşıya kalırlar: bu kadar gen nasıl idare edilir? Dişiler, X kromozomlarından birini “susturarak” bu sorunun üstesinden gelirler. Bu olaya “X etkisizleştirilmesi” denir (8; şekil 1). Kedinin vücudundaki her hücrede, X kromozomlarından biri etkisizleşmiştir. Kromozomun tamamı “susturulmaz” ama belli başlı kısımları rastgele olacak şekilde etkinleştirilir ya da etkisizleşir. Bu süreç bir hayli karmaşıktır. X kromozomlarından bazıları turuncu renkli lekelerin, diğerleri de siyah lekelerin ortaya çıkmasını sağlar.
Şekil 1.X etkisizleştirilmesi
Venüs’ün durumunda ise yüzünün bir yarısında siyah pigment etkin olup turuncu pigment tesadüf eseri etisizleşmiş olduğu için siyah ve hoş bir motif ortaya çıkmıştır.
Peki, Venüs’ün neden bir gözü maviyken diğeri sarı? Bunun aslında ardında gayet normal bir şey yatıyor. Göbeğindeki ve patilerindeki beyaz lekelerden de görülebileceği gibi Venüs’te beyaz leke çıkaran gen bulunuyor. Beyaz leke yapan gen, iki gözün farklı renkte olmasının sebebidir (heterokromasi).
Quimera isimli fenomen kedi bir kimer mi?
Foto: @gataquimera
Adı İspanyolcada “kimer” anlamına gelen Quimera, uzun kıllı ve çok güzel bir calico kedidir. Quimera’nın yüzünde tam ortasından tipik bir tortoiseshell – kaplumbağa kabuğu motifli bir renk ayrımı bulunuyor. Venüs gibi kendisi de genetik piyangoyu kazanmış şanslı kedilerden. Boynundaki beyaz leke de beyaz leke yapan genin ürünü olup gözünün de mavi olmasının sebebi budur.
Adına rağmen Quimera, bir kimer değildir.
Diğer örnekler:
Anadolu kedisi. Foto: Emre Zaimoğlu
Belarusya’dan Yana. Foto: @yanatwofacecatNarnia isimli fenomen kedi bir kimer mi ?
Foto: Cater News Agency
Narnia, yeni bir kedi ırkı adı altında mavi gözlü kediler üretmeye çalışan bir kedi üreticisinden gelen bir British Shorthair kırmasıdır. Narnia’nın mavi renkli gözleri, beyaz leke yapan genden dolayı olsa da herhangi beyaz kılı olmayan bir kedide mavi gözlerin olması, genetik bozukluklara işaret eder.
Narnia’nın yüzünde, Venüs ile Quimera’dakine benzer şekilde ikiye bölünmüş bir renk motifi var. Yalnız farklı olan şu ki Narnia, erkek bir kedi. İşin ilginç yanı, bazı çalışmalar, tortoiseshell/calico erkek kedilerin kimer olabileceğine işaret ediyor. Fakat Narnia, yüzünün bir yanı siyah, diğer yanı da olması gereken turuncu/krem renginin aksine gri olduğu için ekstra bir X kromozomuna sahip değil.
Yüzünün yarısının gri olması, Narnia’da kürk rengini açıp siyah rengi griye çeken bir seyreltme geninin varlığına işaret ediyor (10). Durum da gerçekten böyle, Narnia’nın annesinin tamamiyle gri kürkü bulunuyor. Fakat burada başka bir sorun var: siyah ile gri aynı anda bulunmaz. Yani, seyreltme geni, vücuttaki bütün pigmentlerin rengini açar.
Narnia büyük ihtimalle bir kimer değil. Siyah ve grinin bir arada bulunmasının olası bir açıklaması olarak bir somatik mutasyon, yani döllenme sonrasında gelişmekte olan embriyoda gerçekleşen bir mutasyon verilebilir (11). Normalde Narnia, tamamen gri bir kedi olacakken, bir mutasyon sebebiyle seyreltme geni, yüzünün bir kısmı hariç her yerde etkisizleşmiş oldu.
Şekil 2. Somatik mutasyon
Bu olaya mozaisizm denir. Tortoiseshell ve kısır olan bazı kediler, kromozomal bir anomaliden ziyade mozaisizm dolayısı ile böyledirler (12).
Sonuç:
Kimer oldukları iddia edilen Venüs, Quimera, Narnia ve diğer kediler için kimerdir diyemeyiz, tabii aksi DNA testi ile kanıtlanmadığı sürece.
Bazıları şimdi sorabilir, böylesine sıra dışı motiflere sahip daha fazla kedi yetiştirmek mümkün müdür diye. Bunun cevabı ise: Hayır. Kimerlik ya da normal biyolojik süreçlerle tesadüfen oluşan motifler, nesilden nesile aktarılamaz.
In English:
Katkıları için Can Mörel‘e teşekkür ederiz.
Kaynaklar
Kaynaklar
Robb, A. (2014, July 17). Venus the “Chimera” Cat Is Probably Not a Real Chimera. The New Republic.
2. Rettner, R. (2016, August 8). 3 Human Chimeras That Already Exist. Scientific American.
3. Malouf, N., Benirschke, K., & Hoefnagel, D. (1967). XX/XY chimerism in a tricolored male cat. Cytogenetic and Genome Research, 6(3-4), 228-241.
4. Gregson, N. M., & Ishmael, J. (1971). Diploid-triploid chimerism in 3 tortoiseshell cats. Research in veterinary science, 12(3), 275-279.
5. Chu, E. H. Y., Thuline, H. C., & Norby, D. E. (1964). Triploid-diploid chimerism in a male tortoiseshell cat. Cytogenetic and Genome Research, 3(1), 1-18.
6. Pedersen, A. S., Berg, L. C., Almstrup, K., & Thomsen, P. D. (2014). A tortoiseshell male cat: chromosome analysis and histologic examination of the testis. Cytogenetic and genome research, 142(2), 107-111.
7. Centerwall, W. R., & Benirschke, K. (1975). An animal model for the XXY Klinefelter’s syndrome in man: tortoiseshell and calico male cats. American journal of veterinary research, 36(9), 1275-1280.,
8. Ahn, J., & Lee, J. X. (2008). X chromosome: X inactivation. Nature Education, 1(1), 24.
9. Robinson, R. (2013). Genetics for Cat Breeders: International Series in Pure and Applied Biology. Elsevier.
10. Ishida, Y., David, V. A., Eizirik, E., Schäffer, A. A., Neelam, B. A., Roelke, M. E., … & Menotti-Raymond, M. (2006). A homozygous single-base deletion in MLPH causes the dilute coat color phenotype in the domestic cat. Genomics, 88(6), 698-705.
11. Griffiths, A. J. (2002). Modern genetic analysis: integrating genes and genomes (Vol. 1). Macmillan.
12. Moran, C., Gillies, C. B., & Nicholas, F. W. (1984). Fertile male tortoiseshell cats: Mosaicism due to gene instability? Journal of Heredity, 75(5), 397-402.
