Hemen herkes sigaranın sağlığa zararlı olduğunu bilir. Açıkça görünen risklerine karşın milyonlarca insan hala sigara içmeye devam etmektedir. Ancak sigara içenler sadece kendi sağlıklarını bozmakla kalmazlar; aile üyelerinin, çocukların ve ev hayvanlarının da sağlığını riske atarlar.
Günümüzde evinde kedi besleyen insan sayısı artmaktadır ancak kedi sahiplerinin de büyük bir oranı sigara içmektedir. Eğer siz de onlardan biriyseniz ya da sigara içen biriyle yaşıyorsanız, sigaranın kediniz üzerindeki etkilerini ve onu zarar görmekten nasıl koruyacağınızı öğrenmek isteyebilirsiniz.
Görünmez ama tehlikeli: gözden kaybolduktan çok sonra da zehirlemeye devam ediyor!
Sigara içmenin zararlarını kanıtlayan pek çok bilimsel çalışma yapılmakta, bunlara her gün yenileri eklenmektedir. Eğer sigara içiyorsanız kalp damar hastalıkları, inme, solunum rahatsızlıkları, astım, akciğer kanseri ve başka cins kanserlere yakalanma riskinizi arttıran pek çok kimyasal ile vücudunuzu zehirliyorsunuz demektir (1,2).
Ya kediler? Eğer kedinizle aynı odada ya da yakınında sigara içiyorsanız, kediniz sigaranızdan çıkan ve “ikinci el duman” adı verilen zehirli kimyasalları solumaya mecbur kalmaktadır (pasif içicilik).
Kedinizden uzakta sigara içmenin sigara dumanına maruz kalmanın zararlı etkilerini ortadan kaldıracağını düşünüyorsanız yanılıyorsunuz. Tütün dumanının kalıntısı, duman kaybolduktan çok sonra bile havayı kirletmeye devam eder. Buna “üçüncü el duman” denir. Bu, kötü sigara kokusundan çok daha fazlasıdır: Nikotini de içeren görünmez bir zehirli kimyasallar katmanı; derinize, kıyafetlerinize, mobilyalarınıza, halılarınıza, duvarlarınıza, ev tozuna ve kedinizin kürküne yapışır (3). Arta kalan zararlı maddeler de havaya gaz biçiminde geri döner. Ayrıca bu maddeler normal olarak havada bulunan nitröz asit gibi kimyasallarla etkileşerek sigara dumanında bulunmayan yeni kanserojen maddeler oluşturur (4). Kediniz de bu gazları ve kontamine olmuş ev tozunu solur. Ayrıca kediniz duman partikülleri içeren yüzeylere dokunarak bunları kürküne aktarır. Dahası bu duman partikülleri her sigara içildiğinde önceki partiküllere eklenerek artar ve sigara dumanı giderek daha zehirli hale gelir.
Fotoğraf: Klara Filipenska
Sigara dumanı kedinizin sağlığını nasıl bozar?
Ne yazık ki, sigara dumanının kediler üzerindeki etkisini araştıran çok fazla bilimsel çalışma yoktur. Ancak, kedilerin kendilerini yalamak suretiyle vücutlarına köpeklerden daha fazla nikotin aldıklarını biliyoruz (5).
Sigara dumanının pek çok kanser yapıcı madde -kanserojen- içerdiği bir gerçektir. Bu zararlı maddelerin kedilerde de kansere yol açma potansiyeli vardır.
Oral skuamöz hücreli karsinom
İkinci ve üçüncü el sigara dumanının kedilerde oral skuamöz hücreli karsinom riskiyle bağlantısı bulunmaktadır (6,7). Oral skuamöz hücreli karsinom, sıklıkla kemikleri de tutan çok ağrılı bir tür ağız kanseridir. Oral skuamöz hücreli karsinom teşhisi konan kediler, tedaviye rağmen nadiren bir yıldan fazla yaşamaktadır.
Kedinin dişlerinin etrafındaki oral skuamöz hücreli karsinom.
Veteriner hekimler kedinin alt çenesinin bir kısmını almak zorunda kaldılar. Kedi 1 yıl hayatta kalabildi.
Foto: Oncology for veterinary technicians and nurses (2009). John Wiley & Sons.
Lenfoma
Üçüncü el sigara dumanı sürekli evde kalmaya mecbur olan ev kedileri için daha da zararlıdır. Sigara dumanı kirliliğine maruz kalan kedilerde lenfoma riski yüksektir (8). Lenfoma, bağışıklık sisteminin çok önemli bir parçası olan akyuvarlarda (lenfosit) gelişen bir kanser türüdür. Lenfositler vücudumuzda enfeksiyonlara karşı savaşırlar. Kedilerde lenfoma belirtileri arasında kusma, ishal, anoreksiya ve kilo kaybı görülür. Kemoterapi gibi tedavilere rağmen, lenfomalı kediler iki yıl kadar yaşayabilirler.
İkinci ve üçüncü el dumanın kedilerde pek çok başka rahatsızlıklara da yol açması muhtemeldir, ancak yeterli bilimsel araştırma olmadan kesin konuşmak mümkün değildir.
Elektronik sigaralar kediniz için daha güvenli değil!
Bazı elektronik sigaralar onları normal sigara kadar zararlı yapan nikotin maddesini içerir. Nikotinsiz e-sigaralarda da, propilen glikol ve gliserin içeriği konusunda hassas olunmalıdır (9). E-sigaraların içinde insan ve kedi sağlığına etkileri bilinmeyen başka şüpheli maddeler de vardır.
Ne yapılmalı?
Sigarayı bırakın. Sevgili kedinizin sağlığını korumak istiyorsanız sigarayı bırakmalısınız. Kedinizi üçüncü el sigara dumanına karşı korumanın tek yolu sigara içmeyi bırakmaktır. Ayrıca sigarayı bırakmak için yüzlerce başka sebep de vardır ve bırakmamanın da geçerli sebebi yoktur.
Evinizin içinde sigara içmeyin. Açık pencere önünde ya da farklı bir odada sigara içmek hala kedinizi zararlı kimyasallara maruz bırakır. İllaki sigara içilecekse, kapısını kapatarak balkonda ya da dışarıda içilmelidir. Üçüncü el dumanın sizinle beraber eve girmesini engellemek için, sigara içtikten sonra 10 dakika dışarıda beklenmelidir (3).
Elektronik sigaralar zararsız değildir. Kedinizin yakınında içmek hala risklidir.
Evinize “detoks” yapın. Eğer ev içerisinde sigara içmeme kararından dönmeyecekseniz, büyük bir temizlik yapmak iyi fikirdir. Sadece elektrik süpürgesi yapmak yeterli olmayacaktır. Üçüncü el duman ne yazık ki çok uzun süre evde kalır ve bunu tamamen temizlemek için de sihirli bir formül yoktur. Halıları yenilemek, havalandırma sistemini temizlemek, klima ve havalandırma cihazlarının filtrelerini değiştirmek, sigara içilen odaların duvarlarını ve tavanını yıkayıp tekrar boyamak gerekmektedir.
Tütün mamullerini her zaman kedinizin ulaşamayacağı yerlerde saklayın. Kediler genellikle sigaralarla oynayıp çiğnemezler ancak sigara parçalarını yutan kediler de kayıtlara geçmiştir (10) bu sebeple dikkatli olmak gerekir. Ne de olsa, konu kediniz olduğunda güvenlik her zaman önde gelir.
Düzenleyen: Anadolu Kedisi
Katkıları için Güzin Paksoylu‘ya teşekkür ederiz.
Kapak fotoğrafı: Nemanja Sekulic
Kaynaklar
- Das, S. K. (2003). Harmful health effects of cigarette smoking. Molecular and cellular biochemistry, 253(1-2), 159-165.
2.Sasco, A. J., Secretan, M. B., & Straif, K. (2004). Tobacco smoking and cancer: a brief review of recent epidemiological evidence. Lung cancer, 45, S3-S9.
3. Northrup, T. F., Jacob III, P., Benowitz, N. L., Hoh, E., Quintana, P. J., Hovell, M. F., … & Stotts, A. L. (2016). Thirdhand smoke: state of the science and a call for policy expansion. Public health reports, 131(2), 233-238.
4. Sleiman, M., Gundel, L. A., Pankow, J. F., Jacob, P., Singer, B. C., & Destaillats, H. (2010). Formation of carcinogens indoors by surface-mediated reactions of nicotine with nitrous acid, leading to potential thirdhand smoke hazards. Proceedings of the National Academy of Sciences, 107(15), 6576-6581.
5. Smith, V. A., McBrearty, A. R., Watson, D. G., Mellor, D. J., Spence, S., & Knottenbelt, C. (2017). Hair nicotine concentration measurement in cats and its relationship to owner‐reported environmental tobacco smoke exposure. Journal of Small Animal Practice, 58(1), 3-9.
6. Bertone, E. R., Snyder, L. A., & Moore, A. S. (2003). Environmental and lifestyle risk factors for oral squamous cell carcinoma in domestic cats. Journal of veterinary internal medicine, 17(4), 557-562.
7. Snyder, L. A., Bertone, E. R., Jakowski, R. M., Dooner, M. S., Jennings-Ritchie, J., & Moore, A. S. (2004). p53 expression and environmental tobacco smoke exposure in feline oral squamous cell carcinoma. Veterinary Pathology, 41(3), 209-214.
8. Bertone, E. R., Snyder, L. A., & Moore, A. S. (2002). Environmental tobacco smoke and risk of malignant lymphoma in pet cats. American journal of epidemiology, 156(3), 268-273.
9. Yang, L., Rudy, S. F., Cheng, J. M., & Durmowicz, E. L. (2014). Electronic cigarettes: incorporating human factors engineering into risk assessments. Tobacco control, 23(suppl 2), ii47-ii53.
10. Novotny, T. E., Hardin, S. N., Hovda, L. R., Novotny, D. J., McLean, M. K., & Khan, S. (2011). Tobacco and cigarette butt consumption in humans and animals. Tobacco Control, 20(Suppl 1), i17-i20.
In English:
